Zrozumieć skórę
Atopowe zapalenie skóry jest zapalną, przewlekłą, nawracającą chorobą skóry, cechującą się występowaniem świądu, charakterystycznym przebiegiem, lokalizacją i morfologią zmian. Świadomość czynników związanych z patogenezą choroby jest pierwszym, ważnym krokiem w jej podstawowej profilaktyce.
AZS jest konsekwencją działania lub współdziałania kilku przyczyn, z których najważniejsze to predyspozycje genetyczne i czynniki immunologiczne.
Jeśli chodzi o predyspozycje genetyczne, to w 60-80% przypadków atopowe zapalenie skóry było już wcześniej obecne w rodzinie osoby dotkniętej tą przypadłością.
Obecność czynnika genetycznego potwierdzają badania wykazujące, że ryzyko wystąpienia atopowego zapalenia skóry u dziecka jest zwiększone, jeśli jedno lub oboje rodziców cierpi na tę chorobę. Ponadto, ryzyko rozwoju choroby jest wyższe niż w populacji ogólnej, jeśli jedno lub oboje rodziców cierpi na astmę lub alergiczny nieżyt nosa.
U pacjentów z atopowym zapaleniem skóry odnotowano szeroki zakres nieprawidłowości o charakterze zaburzeń immunologicznych i niezwiązanych z immunologią, zarówno na poziomie skóry, jak i w badaniach krwi. Od okresu prenatalnego, a zwłaszcza w ostatnim trymestrze ciąży, płód jest chroniony przed czynnikami zewnętrznymi przez układ odpornościowy matki oraz peptydy i białka przeciwdrobnoustrojowe w płynie owodniowym - płód produkuje białka zwalczające drobnoustroje w naskórku (defensyny i katelicydyny). Po urodzeniu następuje pierwsza kolonizacja noworodka bakteriami pochodzącymi z flory matki, a w bezpośrednim okresie poporodowym karmienie piersią pomaga w tworzeniu mikrobioty jelitowej o działaniu przeciwdrobnoustrojowym i stymulującym rozwój układu odpornościowego w jelitach. Wszelkie zaburzenia tej mikrobioty mogą powodować inwazję patogenów na tym poziomie.
W ciągu ostatnich dziesięcioleci wzrosła częstość występowania dolegliwości o podłożu alergicznym. Przyczyn tego gwałtownego wzrostu nie można wyjaśnić zmianami w genetyce, dlatego za możliwe wyjaśnienie uważa się czynniki środowiskowe.
W Japonii, Australii i niektórych krajach europejskich liczba pacjentów z chorobami atopowymi podwoiła się lub potroiła w ciągu ostatnich 10-20 lat.
Wśród czynników środowiskowych, uznawanych za przyczyny AZS wymienia się:
zanieczyszczenie powietrza, głównie związane z intensywnym ruchem drogowym;
podniesienie poziomu higieny, „hipoteza higieniczna”, ale także zwiększona ingerencja za pomocą detergentów i mydeł. Nadmierne kąpanie niemowląt, stosowanie nieodpowiednich kosmetyków z agresywnymi składnikami. Nadmierna higiena może być odpowiedzialna m.in. za brak fizjologicznej kolonizacji przez enterokoki i bifidobakterie, które stymulują limfocyty Th1 i indukują tolerancję immunologiczną poprzez wydzielane antygeny oraz endotoksyny. Niektórzy autorzy twierdzą, że wczesna suplementacja bifidobakteriami może zapobiegać atopowemu zapaleniu skóry u osób z predyspozycjami genetycznymi i może zmniejszać nasilenie choroby u osób z objawami klinicznymi;
wzrost ilości alergenów w domu, związany ze zmianą stylu życia i posiadaniem zwierząt (obecność kotów i psów w pomieszczaniach, a także np. zwiększenie ilości roztoczy);
palenie wśród młodych matek;
dodatki chemiczne do żywności;
zmiana nawyków żywieniowych, poprzez wprowadzanie nowych pokarmów (zwłaszcza egzotycznych owoców, orzeszków ziemnych itp.). Zbyt wczesne rozszerzanie diety wydaje się zwiększać częstotliwość atopowego zapalenia skóry;
mniejsze narażenie na infekcje (wirus odry, wirus zapalenia wątroby typu A, helicobacter pylori, toxoplasma gondii, lactobacillus ruminus itp.);
infekcje dróg oddechowych i wyrzynanie się zębów mogą wywołać atopowe zapalenie skóry u niemowląt i małych dzieci;
dla wszystkich grup wiekowych - bodźce mogące powodować nadmierne wydzielanie potu (ekscytacja, ciepło, wysiłek fizyczny, okluzyjna odzież lub maści) mogą prowadzić do gwałtownego swędzenia i zaostrzenia atopowego zapalenia skóry. Nasila je również kontakt z wełną. Niekorzystny wpływ mogą mieć również miesiączka i ciąża. Niektóre alergeny pokarmowe mogą wywoływać lub nasilać atopowe zapalenie skóry, ale warto pamiętać, że nadmiernie restrykcyjna dieta może niekorzystnie wpływać na rozwój wzrostu i wagi u dzieci.
